Các đĩa đệm của cột sống có chiều cao giảm (Xẹp đĩa đệm)

Khi bác sĩ mô tả trên phim X-quang hoặc MRI rằng “các đĩa đệm của cột sống có chiều cao giảm”, điều này có nghĩa là phần đĩa đệm – lớp cấu trúc nằm giữa hai thân đốt sống, giống như “miếng đệm” giúp hấp thụ lực và tạo độ linh hoạt cho cột sống – đã bị mỏng đi hoặc xẹp xuống (xẹp đĩa đệm) so với bình thường.

Vì sao đĩa đệm bị giảm chiều cao?

• Thoái hóa đĩa đệm theo tuổi: theo thời gian, đĩa đệm mất nước, giảm tính đàn hồi, dẫn đến xẹp và mỏng. Đây là nguyên nhân phổ biến nhất.
• Thoái hóa cột sống: quá trình thoái hóa làm đĩa đệm bị mòn, chiều cao giảm, thường đi kèm gai xương.
• Chấn thương hoặc gãy xương: lực tác động mạnh có thể làm đĩa đệm bị tổn thương, dẫn đến xẹp.
• Bệnh lý khác: loãng xương, viêm cột sống, hoặc sau phẫu thuật cũng có thể gây giảm chiều cao đĩa đệm.

Ý nghĩa lâm sàng

• Giảm chiều cao đĩa đệm là dấu hiệu cho thấy thoái hóa cột sống hoặc bệnh lý cột sống.
• Khi đĩa đệm mỏng đi, khoảng cách giữa các đốt sống hẹp lại, dễ gây chèn ép rễ thần kinh, dẫn đến đau lưng, tê hoặc yếu tay chân.
• Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây hẹp ống sống và làm giảm độ linh hoạt của cột sống.

🩺 Các mức độ xẹp đốt sống trên phim MRI/X-quang

Theo hệ thống phân loại thường dùng trong lâm sàng (ví dụ: Genant grading và các thang điểm trong chẩn đoán loãng xương):

• Độ 1 – Nhẹ:
  • Xẹp < 20–25% chiều cao thân đốt sống.
  • Thường ít triệu chứng, đôi khi chỉ phát hiện tình cờ.
  • Có thể theo dõi, điều trị bảo tồn (thuốc, nghỉ ngơi, tập luyện).
• Độ 2 – Trung bình:
  • Xẹp khoảng 25–40% chiều cao.
  • Bệnh nhân thường đau lưng rõ, nguy cơ biến dạng cột sống.
  • Cần điều trị tích cực, có thể cân nhắc thủ thuật như bơm xi măng sinh học (vertebroplasty/kyphoplasty).
• Độ 3 – Nặng:
  • Xẹp > 40–50% chiều cao.
  • Nguy cơ cao gây biến dạng gù, chèn ép thần kinh, giảm chiều cao cơ thể.
  • Thường phải can thiệp y khoa, đôi khi phẫu thuật để ổn định cột sống

⚠️ Lưu ý cho bệnh nhân

• Xẹp đốt sống thường gặp nhất ở người loãng xương, đặc biệt phụ nữ sau mãn kinh.
• Một đốt sống xẹp có thể làm tăng nguy cơ xẹp thêm các đốt khác.
• Điều trị sớm loãng xương và theo dõi hình ảnh định kỳ là cách phòng ngừa biến chứng.

Kết luận

“Các đĩa đệm của cột sống có chiều cao giảm” không phải là một bệnh riêng biệt, mà là dấu hiệu hình ảnh học thường gặp trong thoái hóa đĩa đệm, thoái hóa cột sống, hoặc các bệnh lý liên quan đến xương khớp. Bác sĩ sẽ dựa vào triệu chứng lâm sàng (đau, hạn chế vận động) và các xét nghiệm khác để xác định nguyên nhân chính xác và hướng điều trị.

Các dấu hiệu khác thường xuất hiện kèm theo phim MRI của bệnh thoái hóa cột sống: thoái hóa mỡ thân đốt sống, tiếp xúc chèn ép đuôi ngựa, chèn ép các rễ thần kinh, mỏ xương thoái hóa bờ các thân đốt sống…

🩺 Cơ chế liên quan giữa xẹp đĩa đệm và thoát vị đĩa đệm

Xẹp đĩa đệm và thoát vị đĩa đệm có mối liên hệ chặt chẽ. Khi đĩa đệm bị mất nước và xẹp xuống, cấu trúc bên trong yếu đi, dễ dẫn đến nhân nhầy thoát ra ngoài, gây thoát vị. Ngược lại, thoát vị đĩa đệm cũng làm đĩa đệm nhanh chóng mất chiều cao và thoái hóa.

• Xẹp đĩa đệm là nền tảng của thoát vị: Khi đĩa đệm mất nước, giảm chiều cao, vòng sợi bên ngoài (annulus fibrosus) trở nên yếu. Lúc này, nhân nhầy bên trong dễ bị đẩy ra ngoài qua chỗ rách, tạo thành thoát vị.
• Thoát vị làm tăng tốc độ xẹp: Khi nhân nhầy thoát ra ngoài, phần còn lại của đĩa đệm không còn khả năng giữ chiều cao. Kết quả là đĩa đệm nhanh chóng xẹp xuống, làm hẹp khoảng cách giữa các đốt sống.
• Thoái hóa song hành: Nghiên cứu MRI cho thấy các đĩa đệm bị thoát vị thường có chiều cao giảm rõ rệt so với đĩa đệm bình thường. Điều này chứng minh rằng thoái hóa và thoát vị là hai quá trình song hành, hỗ trợ lẫn nhau.

📉 Hậu quả lâm sàng

• Đau lưng mạn tính: Xẹp đĩa đệm làm giảm khả năng hấp thụ lực, gây đau kéo dài.
• Chèn ép thần kinh: Thoát vị đĩa đệm có thể chèn ép rễ thần kinh, gây đau lan xuống chân hoặc tay.
• Hẹp ống sống: Khi đĩa đệm xẹp và thoát vị, khoảng cách giữa các đốt sống hẹp lại, làm tăng nguy cơ hẹp ống sống.

🔑 Kết luận

Xẹp đĩa đệm và thoát vị đĩa đệm là hai mặt của cùng một quá trình thoái hóa. Xẹp tạo điều kiện cho thoát vị xảy ra, và thoát vị lại làm đĩa đệm xẹp nhanh hơn. Vì vậy, khi phát hiện xẹp đĩa đệm, cần theo dõi và phòng ngừa thoát vị; ngược lại, khi có thoát vị, phải chú ý đến nguy cơ xẹp và thoái hóa tiến triển.

📚 Nguồn tham khảo:

• Radiopaedia – Spinal compression fracture
• Radiology Assistant – TLICS Classification of fractures
• Acibadem Health Group – Vertebral Compression Fracture Grading Explained

• ResearchGate – Relationship between lumbar disc space height and disc herniations : MDPI – Comparison between herniated and non-herniated disc levels regarding disc height and degeneration.